سنگ كليه يكي از شايع‌ترين مشكلات دستگاه ادراري در ايران و به ‌خصوص استان فارس است كه اغلب با درد شديد پهلو، سوزش ادرار و گاهي خون در ادرار همراه مي‌شود. خوشبختانه امروزه يكي از بهترين و در دسترس‌ترين روش‌هاي تشخيص سريع و دقيق اين بيماري، سونوگرافي كليه است. اين روش غير تهاجمي با استفاده از امواج صوتي تصويري واضح از كليه‌ها، حالب‌ها و مثانه ارائه مي‌دهد و به پزشك كمك مي‌كند تا اندازه، محل و حتي نوع سنگ را مشخص كند. در ادامه به ‌طور كامل به مراحل انجام، مزايا، محدوديت‌ها و نكات مهم سونوگرافي كالر داپلر كليه مي‌پردازيم.

سنگ كليه چيست و چرا تشخيص زود هنگام مهم است؟

سنگ‌هاي كليه توده‌هاي سفتي هستند كه از رسوب مواد معدني و املاح موجود در ادرار به‌وجود مي‌آيند. اندازه آن‌ها از چند ميلي‌متر تا چند سانتي‌متر متغير است و گاهي بدون علامت مي‌مانند تا اينكه مسير ادرار را مسدود كنند. تشخيص زودهنگام با سونوگرافي از عوارض خطرناكي مثل عفونت شديد ادراري، آسيب دائمي به كليه و حتي نارسايي كليه جلوگيري مي‌كند. به همين دليل پزشكان معمولاً اولين روش تصوير برداري پيشنهادي را سونوگرافي كليه و مجاري ادراري قرار مي‌دهند.

سونوگرافي كليه چگونه انجام مي شود؟

در سونوگرافي تشخيص سنگ كليه بيمار به پشت يا پهلو روي تخت دراز مي‌كشد و پزشك يا تكنسين راديولوژي ژل خنك روي شكم يا پهلو مي‌ريزد. سپس با دستگاه پروب امواج صوتي را به داخل بدن مي‌فرستد و تصاوير لحظه‌اي روي مانيتور نمايش داده مي‌شود. كل فرآيند معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقيقه طول مي‌كشد و بيمار هيچ دردي احساس نمي‌كند. در مواردي كه نياز به بررسي دقيق‌تر جريان خون كليه باشد، از سونوگرافي كالر داپلر كليه استفاده مي‌شود كه رنگ‌هاي قرمز و آبي جريان خون را نشان مي‌دهد.

تفاوت سونوگرافي ساده و كالر داپلر كليه

سونوگرافي كالر داپلر كليه در شيراز علاوه بر نمايش ساختار كليه، جريان خون داخل عروق كليوي را نيز با رنگ نشان مي‌دهد. اين قابليت در مواردي كه سنگ باعث انسداد طولاني ‌مدت شده و جريان خون يك قسمت از كليه كم شده باشد بسيار مهم است. همچنين در تشخيص توده‌هاي عروقي يا كيست‌هاي پيچيده كمك زيادي مي‌كند. معمولاً پزشك نفرولوژيست يا اورولوژيست وقتي احتمال آسيب عروقي وجود دارد درخواست داپلر مي‌دهد، در غير اين صورت سونوگرافي معمولي كافي است.

مراحل دقيق تشخيص سنگ كليه با سونوگرافي

ابتدا مثانه بايد نسبتاً پر باشد تا تصاوير واضح‌تري به‌دست آيد؛ بنابراين از بيمار خواسته مي‌شود يك تا دو ليوان آب بنوشد و ادرار نكند. پزشك ابتدا كليه چپ و راست، سپس حالب‌ها و در نهايت مثانه را بررسي مي‌كند. سنگ‌ها در سونوگرافي به‌ صورت نقاط سفيد و روشن با سايه صوتي پشت خود ديده مي‌شوند. در سونوگرافي كالر داپلر همچنين مي‌توان متوجه شد كه آيا سنگ باعث كاهش جريان خون در بخشي از كليه شده يا نه. در پايان، گزارش كامل همراه با تصاوير براي پزشك معالج ارسال مي‌گردد.

مزاياي سونوگرافي در تشخيص سنگ كليه

سونوگرافي كليه كاملاً بدون اشعه و بي‌ خطر است و حتي براي زنان باردار و كودكان نيز قابل انجام مي‌باشد. هزينه آن نسبت به سي‌ تي ‌اسكن بسيار پايين‌تر است و در اكثر مراكز تصوير برداري شيراز به‌ راحتي در همان روز قابل انجام است. دقت تشخيص سنگ‌هاي بزرگ‌تر از ۵ ميلي ‌متر بسيار بالا است و نيازي به تزريق ماده حاجب نيست. همچنين امكان تكرار چندين ‌باره بدون هيچ عارضه‌اي وجود دارد كه براي پيگيري درمان سنگ شكن يا دفع طبيعي سنگ بسيار مفيد است.

محدوديت هاي سونوگرافي در تشخيص سنگ كليه

با وجود مزاياي زياد، سونوگرافي در برخي موارد محدوديت دارد. سنگ‌هاي خيلي كوچك (كمتر از ۴-۵ ميلي متر) و به ‌خصوص سنگ‌هاي حالب مياني يا تحتاني ممكن است ديده نشوند، به ويژه در افراد چاق يا كساني كه گاز روده زياد دارند. همچنين نوع دقيق سنگ (كلسيمي، اگزالاتي، اسيد اوريكي و…) با سونوگرافي مشخص نمي‌شود و براي اين كار نياز به آزمايش يا سي‌ تي ‌اسكن است. در صورت وجود هيدرونفروز شديد يا بد شكلي مادرزادي كليه هم گاهي تصاوير كاملاً شفاف نيستند.

نكات مهم قبل و بعد از سونوگرافي كليه در شيراز

قبل از انجام سونوگرافي تشخيص سنگ كليه بهتر است ۴ تا ۶ ساعت ناشتا نباشيد ولي مصرف مايعات زياد توصيه مي‌شود تا مثانه پر شود. لباس راحت بپوشيد و زيورآلات را در خانه بگذاريد. بعد از سونوگرافي هيچ محدوديت خاصي نداريد و مي‌توانيد بلافاصله فعاليت روزمره را ادامه دهيد. نتيجه معمولاً ظرف چند ساعت آماده مي‌شود و همراه داشتن سونوگرافي‌هاي قبلي براي مقايسه بسيار كمك كننده است.

در نهايت، سونوگرافي كليه همچنان اولين و ايمن ‌ترين گام در تشخيص و پيگيري سنگ كليه محسوب مي‌شود. اگر در شيراز دچار علائم مشكوك به سنگ شديد، انجام سريع سونوگرافي كالر داپلر كليه يا ساده مي‌تواند از عوارض جدي جلوگيري كند و مسير درمان مناسب را زودتر مشخص نمايد.