بارداري يكي از حساس ترين و زيباترين دوره‌هاي زندگي هر زني است و در اين ۹ ماه، مراقبت‌هاي پزشكي نقش بسيار مهمي در سلامت مادر و جنين دارند. يكي از مهم‌ترين ابزارهاي پزشكان براي بررسي رشد جنين و تشخيص به ‌موقع مشكلات احتمالي، سونوگرافي است. اما همه مادران اين سؤال را مي‌پرسند كه واقعاً كدام سونوگرافي‌ها ضروري هستند و چند بار بايد انجام شوند؟ در اين مقاله قصد داريم به زبان ساده و دقيق به اين موضوع بپردازيم تا با خيال آرام‌تري اين مسير شيرين را طي كنيد.

چرا سونوگرافي در بارداري انجام مي شود؟

سونوگرافي با استفاده از امواج صوتي بي‌خطر، تصويري واقعي از جنين داخل رحم به ما مي‌دهد. اين روش نه تنها به پزشك كمك مي‌كند تا ضربان قلب، وضعيت جفت و مقدار مايع آمنيوتيك را بررسي كند، بلكه مي‌تواند ناهنجاري‌هاي كروموزومي يا ساختاري را نيز زودتر تشخيص دهد. به همين دليل سونوگرافي بارداري يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي مراقبت‌هاي دوران بارداري محسوب مي‌شود و اكثر پزشكان بر اساس دستورالعمل‌هاي جهاني، چند نوبت خاص را ضروري مي‌دانند.

انواع سونوگرافي بارداري كدام اند؟

در طول بارداري با انواع سونوگرافي بارداري مواجه مي‌شويد كه هر كدام زمان و هدف متفاوتي دارند. سونوگرافي واژينال، سونوگرافي شكمي، سونوگرافي غربالگري، سونوگرافي آنومالي، داپلر و سه‌بعدي/چهاربعدي از رايج‌ترين آن‌ها هستند. انتخاب نوع سونوگرافي به هفته بارداري، شرايط مادر و نظر پزشك بستگي دارد، اما همه آن‌ها در جاي خود مي‌توانند اطلاعات ارزشمندي ارائه دهند.

سونوگرافي هفته ۶ تا ۹ بارداري؛ اولين ديدار

اولين سونوگرافي معمولاً بين هفته ششم تا نهم انجام مي‌شود و بيشتر براي تأييد بارداري داخل رحمي و شنيدن ضربان قلب جنين است. در اين مرحله كيسه بارداري و جنين خيلي كوچك ديده مي‌شود و پزشك مي‌تواند تعداد جنين‌ها و سن دقيق بارداري را مشخص كند. اين سونوگرافي معمولاً به صورت واژينال انجام مي‌شود چون دقت بيشتري دارد و براي مادر و جنين كاملاً بي‌خطر است.

سونوگرافي NT و غربالگري سه ماهه اول (هفته ۱۱ تا 17)

سونوگرافي NT يا شفافيت پشت گردن يكي از مهم‌ترين و حساس‌ترين سونوگرافي‌هاي ضروري بارداري است كه همراه با آزمايش خون دوگانه يا سه‌گانه انجام مي‌شود. در اين سونوگرافي ضخامت پشت گردن جنين و وجود استخوان بيني بررسي مي‌شود تا احتمال سندرم داون و ساير ناهنجاري‌هاي كروموزومي ارزيابي شود. انجام به‌موقع اين سونوگرافي بسيار حياتي است چون بهترين زمان تشخيص زودرس مشكلات ژنتيكي محسوب مي‌شود.

سونوگرافي آنومالي يا غربالگري سه ‌ماهه دوم (هفته ۱۸ تا ۲۲)

اين سونوگرافي كه به سونوگرافي آنومالي معروف است، دقيق‌ترين بررسي ساختار بدن جنين را انجام مي‌دهد. قلب، مغز، كليه‌ها، ستون فقرات، دست و پا و صورت جنين با دقت بسيار بالا چك مي‌شود تا ناهنجاري‌هاي جدي مثل اسپينا بيفيدا يا مشكلات قلبي تشخيص داده شود. بسياري از پزشكان اين سونوگرافي را مهم‌ترين مرحله تصويربرداري بارداري مي‌دانند و توصيه مي‌كنند حتماً در مركز مجهز و توسط متخصص پري‌ناتولوژي انجام شود.

سونوگرافي داپلر و بررسي رشد جنين (سه ‌ماهه سوم)

در سه‌ماهه سوم، به‌خصوص از هفته ۲۸ به بعد، گاهي سونوگرافي داپلر براي بررسي جريان خون جفت و بند ناف درخواست مي‌شود. اين سونوگرافي به پزشك نشان مي‌دهد كه آيا جنين اكسيژن و مواد غذايي كافي دريافت مي‌كند يا نه. در مواردي مثل فشارخون بالاي مادر، ديابت بارداري يا كم بودن مايع آمنيوتيك، اين نوع سونوگرافي مي‌تواند جان مادر و جنين را نجات دهد.

سونوگرافي‌هاي غير ضروري و تفريحي؛ سه‌ بعدي و چهار بعدي

سونوگرافي سه‌بعدي و چهاربعدي بيشتر براي ديدن چهره و حركات جنين انجام مي‌شود و از نظر پزشكي ضروري نيست. اين سونوگرافي‌ها گرچه براي والدين بسيار هيجان‌انگيز است، اما سازمان بهداشت جهاني و انجمن‌هاي پزشكي توصيه مي‌كنند فقط در صورت نياز پزشكي انجام شوند چون امواج صوتي طولاني‌تري به جنين مي‌رسد. بهتر است به جاي چندين بار سونوگرافي تفريحي، روي سونوگرافي‌هاي ضروري و علمي تمركز كنيد.

آيا سونوگرافي در بارداري براي جنين خطر دارد؟

بسياري از مادران نگران هستند كه امواج سونوگرافي به جنين آسيب بزند، اما تا امروز تمام تحقيقات معتبر جهاني نشان داده‌اند كه سونوگرافي بارداري در تعداد و شدت استاندارد كاملاً بي‌خطر است و هيچ عارضه ثابت‌شده‌اي براي جنين يا مادر ندارد. سازمان بهداشت جهاني (WHO) و انجمن متخصصين زنان آمريكا (ACOG) تأكيد مي‌كنند كه فوايد سونوگرافي‌هاي ضروري بسيار بيشتر از خطرات احتمالي و فرضي است. تنها نكته مهم اين است كه سونوگرافي فقط زماني انجام شود كه پزشك آن را لازم بداند و توسط دستگاه‌هاي استاندارد و متخصص آموزش‌ديده صورت بگيرد.

جمع‌بندي 

به طور خلاصه، در يك بارداري كم‌خطر معمولاً چهار سونوگرافي اصلي توصيه مي‌شود: سونوگرافي تأييد بارداري (هفته ۶-۹)، سونوگرافي NT و غربالگري اول (هفته ۱۱-۱۴)، سونوگرافي آنومالي (هفته ۱۸-۲۲) و سونوگرافي ارزيابي رشد در سه‌ماهه سوم. اگر بارداري پرخطر باشد يا پزشك مشكوك به مشكلي شود، تعداد و نوع سونوگرافي‌ها ممكن است بيشتر شود. مهم‌ترين نكته اين است كه همه تصميم‌ها را با مشورت پزشك متخصص خودتان بگيريد و از انجام سونوگرافي‌هاي غير ضروري و مكرر بدون دليل پزشكي خودداري كنيد.